ABA

ABA staat voor Applied Behavior Analysis; oftewel toegepaste gedragsanalyse. Binnen onze stichting spreken we van ‘ABA principes’. De uitgangspunten (principes) van ABA zijn namelijk door jarenlang wetenschappelijk onderzoek ontstaan en van toepassing op ieder mens. De verwerking van die principes in concrete programma’s, plannen, doelen en interventies dient echter enkel door een gecertificeerde gedragsanalist te geschieden. Dit resulteert in een persoonlijke aanpak, waarbij kwaliteit voorop staat. We adviseren u om met ons contact op te nemen indien u inhoudelijke vragen heeft. Het is lastig, zo niet onmogelijk, om op één pagina de diepte, complexiteit en effectiviteit van ABA in begrijpelijke woorden weer te geven.

Kortgezegd wordt er door het inzetten van een ABA programma op elk ontwikkelingsgebied winst behaald kan worden. Dit komt doordat ABA volledig is gegrondvest op wetenschappelijk onderzoek, kortom het is zeker dat wat we doen, werkt. ABA richt zich op de mogelijkheden van de ontwikkeling en stimuleert deze vanuit een positieve benadering. Daarnaast richt het zich op de functie van vaardigheden en gedrag om van daaruit een goed plan te ontwikkelen. Immers als we de reden van het gedrag weten en het nut van de vaardigheden die we willen aanleren, kunnen we haalbare en relevante doelen stellen. Het ABA programma dient zich altijd te richten op de meest relevante en belangrijke vaardigheden voor iemands leven.

Mogelijk klinkt het voor u nog wat abstract, dan willen we dit graag aan de hand van uw situatie concreet maken. Voorbeelden doen altijd tekort aan de veelheid van mogelijkheden binnen ABA. Middels onderstaande Q&A worden de belangrijkste principes van en misvattingen over ABA uitgediept. Helaas worden er momenteel veel ABA diensten aangeboden door niet gecertificeerde professionals, waardoor de principes op een onjuiste wijze worden uitgevoerd. Hierdoor worden mogelijke effecten tenietgedaan, vermindert de kwaliteit en raken mensen teleurgesteld in ABA.

Is ABA alleen voor jonge kinderen met autisme?

Nee. ABA principes zijn algemeen geldend voor gedrag en ontwikkeling. De toepassing kan op zowel jonge kinderen, als tieners, volwassenen en ouderen zijn. Daarnaast is er geen specifieke diagnose nodig, maar zijn de principes relevant voor ieder persoon. Op dit moment wordt het wel het meest ingezet op jonge kinderen met autisme, omdat daar vanuit de literatuur de meeste ontwikkelingswinst is aangetoond. Maar er bestaan ook toepassingen en succesverhalen binnen andere sectoren, doelgroepen en zelfs bedrijven (in relatie tot bijv. personeelbeleid en marketing).

Mag iedere professional zeggen dat hij/zij ABA principes hanteert?

Helaas is ‘ABA’ geen beschermd product en mag iedereen dit zeggen. Tussen zeggen en echt kunnen zit in onze ogen een verschil, aangezien er een hele opleiding vasthangt aan het worden van een gedragsanalist op basis van ABA principes. De certificaten die daarmee te halen zijn, zijn wel beschermd. In het register op BACB.com staan alle wereldwijd gecertificeerde professionals. Wij vinden het raadzaam om dit register te raadplegen en alleen met gecertificeerde gedragsanalisten in zee te gaan. Dit mede vanwege de schade die kan ontstaan bij een verkeerd gebruik van ABA principes in combinatie met de kwetsbare doelgroep waarvoor het over het algemeen wordt ingezet. 

Hoe kan ik zien of iemand echt verstand heeft van ABA

In principe kunnen er binnen ABA een 3tal opleidingen worden gedaan. Afhankelijk van de gevolgde opleiding mag iemand zich RBT, BCaBA of BCBA noemen. Andere benamingen zijn niet officieel. Op BACB.com is een register terug te vinden van deze professionals. Iedereen die niet in dit register staat, mag zich ook niet zo noemen! Er bestaan dus geen ABA trainers, ABA begeleiders, senior ABA trainers, ABA therapeuten of welke variant dan ook. Deze professionals kunnen best ABA principes gebruiken in hun handelen, maar hebben geen certificaat behaald. Ze zijn om die reden ook niet verplicht om supervisie te ontvangen, up to date te blijven in hun kennis enzovoorts. Dat betekent dat ze in onze ogen ABA niet of niet correct ten uitvoer (kunnen) brengen. Hoe goed de professional op individuele basis ook kan zijn, het mag geen ABA genoemd worden.

Wie mag het ABA programma vormgeven?

Volgens de beroepscode mag alleen een BCBA of een BCaBA onder supervisie van een BCBA een behandelplan maken en daarbij samenhangend het ABA programma, interventies en dergelijke. Het is andere professionals niet toegestaan de ABA principes in hun plannen te verwerken en uit te voeren. Helaas gebeurt dit in de praktijk wel, waardoor verkeerde beslissingen genomen worden, die zelfs de ontwikkeling van het kind (kunnen) schaden. Een verkeerd gebruik van ABA principes (dus door niet gekwalificeerde professionals) is zeer onwenselijk! Professionals mogen onder hun eigen naam uiteraard behandelplannen maken, maar niet de naam van ABA daaraan koppelen als zij niet opgenomen zijn in het register. Wij vinden om die reden dat het in strikte zin ook geen ABA is.

Wat is de focus van een ABA programma?

Uiteraard is dit per zorgvrager verschillend. Vanuit de beroepscode is er echter wel de verplichting om aan een aantal voorwaarden te voldoen als het om een programma gaat. In z’n algemeniteit is het welzijn van de zorgvrager de belangrijkste focus. Praktisch gezien dient er eerst een assessment afgenomen te zijn door een BCaBA of BCBA. De resultaten uit dit assessment dienen leidend te zijn voor het programma en dienen besproken te worden met de betrokken partijen. Vervolgens dient in het belang van de zorgvrager gekozen te worden voor doelen die relevant zijn voor iemands leven en de hoogste prioriteit hebben. Dat wil zeggen dat niet altijd wensen van directe betrokkenen direct gevolgd kunnen worden, omdat andere vaardigheden belangrijker of voorliggender zijn. Bijv. het leren eten volgens een bepaalde etiquette is van ondergeschikt belang aan communicatiedoelen, zindelijkheidsdoelen etc.. Uiteraard kunnen ze naast elkaar lopen, maar dient de voornaamste aandacht uit te gaan naar de doelen met de hoogste prioriteit. Dit is volgens de beroepscode de verplichting van elke gecertificeerde professional. Niet in de laatste plaats dient er voorafgaand aan de start van het programma expliciete toestemming te zijn vanuit de vertegenwoordiger van zorgvrager of de zorgvrager zelf. Zonder die toestemming mag er geen programma worden uitgevoerd!

Heb ik inzage in de voortgang van het programma?

Helaas komt het veel voor dat er weinig inzage is in de voortgang van het ABA programma. Dit is echter een overtreding van de beroepscode. Elke gecertificeerde professional is verplicht om wekelijks data bij te houden omtrent de voortgang van de doelen en gedragingen. Vanuit het assessment is een baseline (basislijn) opgesteld van het huidige niveau van vaardigheden en de huidige frequentie van gedrag. Op basis van die baseline dient geëvalueerd te worden of een programma wel of geen effect heeft. Dit dient frequent te gebeuren en waar nodig dient het programma aangepast te worden. Het zou niet moeten kunnen dat er meerdere maanden achter elkaar gewerkt wordt met dezelfde interventie zonder resultaat. Hier mag u de eindverantwoordelijke BCBA direct op aanspreken en kunt u een klacht over indienen bij de BACB.

Worden er eetbare 'beloners' gebruikt?

Binnen ABA wordt veel gebruik gemaakt van de motivatie, waarvan eetwaren een onderdeel kunnen zijn. Dit mag echter geenszins gestandaardiseerd of ‘methodisch’ ingezet worden. Onze beroepscode wijst ons op onze ethische verplichting hierin voorzichtigheid te betrachten. Elke professional die eetwaren standaard gebruikt, zou hierop gewezen moeten worden. Aangezien ABA de motivatie gebruikt die er is, komt het voor dat binnen het ‘voor-wat-hoort-wat’ principe gebruik gemaakt wordt van de wensen van de zorgvrager. Daarbij dient echter het gebruik van eten en drinken zoveel mogelijk vermeden te worden. Standaard inzetten van (kleine stukjes) eetwaren vinden wij zeer ongewenst en tevens onnodig!

ABA is rigide en maakt van mijn kind een robot. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Het is jammer als u deze ervaring heeft, want dat is absoluut niet de inzet van ABA. Allereerst is het belangrijk 2 dingen van elkaar te scheiden. ABA op zichzelf zijn enkel principes voortgekomen uit wetenschappelijk onderzoek. Het is de ABA behandelaar die deze principes toepasbaar moet maken in een programma met bijbehorende interventies. In het geval dat u ABA rigide en robotisch vindt, is dit niet te wijten aan ABA, maar aan uw behandelaar. Allereerst is een goed gesprek met uw behandelaar noodzakelijk in deze kwestie en mogelijk is het verstandig te controleren welke BCBA eindverantwoordelijk is voor uw programma. Uiteindelijk dienen zij verantwoording af te leggen voor hun keuzes en kunt u ook tegen hen een klacht indienen. Het programma van ABA zou erop gericht moeten zijn op relevante vaardigheden en gedragingen. Beide worden in een programma verwerkt en dienen uiteindelijk in een natuurlijke omgeving toepasbaar gemaakt te worden. In sommige gevallen kan het handig zijn om aan tafel te werken, maar in de meeste gevallen dienen deze vaardigheden en gedragingen in een natuurlijke setting aangepakt te worden. Verder dient generalisatie (toepassing in meerdere settings) meegenomen te worden in het programma. Aan te leren vaardigheden moeten geen trucjes worden. Vervolgens kan en mag er niet voorbij gegaan worden aan de behoefte van het kind om zich veilig en geborgen te voelen, contact te hebben met leeftijdsgenoten en vrijheid te hebben om fouten te maken zonder dat daar consequenties op volgen.

Is ABA niet gewoon straffen en belonen?

Nee, straffen en belonen zijn geen goede termen. Ze roepen immers bij iedereen andere gedachten en emoties op en dekken tevens de lading niet van de inhoud van ons handelen. Binnen Stichting ABA Nederland spreken we van bekrachtigen en ontkrachten. Bekrachtigen wil zeggen dat we een bepaalde vaardigheid of gedrag stimuleren, zodat het vaker voorkomt in de toekomst. Ontkrachten impliceert het tegenovergestelde, namelijk dat een bepaalde vaardigheid of gedrag afneemt en minder vaak voorkomt in de toekomst. Hiervoor zijn allerlei verschillende technieken, principes en uitgangspunten mogelijk. Ons handelen hangt ook heel erg samen met de functie van bepaalde vaardigheden en gedrag.

Wat moet ik doen als ik een klacht heb over een professional met een ABA certificaat?

Als u specifiek een klacht heeft richting onze stichting of professionals binnen onze stichting, kunt u ons een mail sturen gericht aan het bestuur. Daarnaast kunt u bij de BACB terecht voor klachten rondom gecertificeerde professionals. Alle gedragsanalisten die gecertificeerd zijn en dus in het register van de BACB staan, dienen zich te houden aan de beroepscode. Deze beroepscode is leidend voor hun werkzaamheden en bevat ook de gronden waarop klachten ingediend kunnen worden. Vanuit de BACB is er de verplichting om altijd eerst de persoon zelf aan te spreken op diens werk. Indien er geen verbetering of correctie plaatsvindt, kan met de BACB contact worden gezocht.